Innoveren: hoe dan?

Wies Vonck legt in dit interview uit wat ‘duurzaam innoveren’ betekent voor Rijkswaterstaat en hoe hij en zijn collega's daar bij InnovA58 concreet aan bijdragen. Spoiler: innoveren is méér dan nieuwe producten ontwikkelen, het zet een heleboel in beweging. En wat is een ‘living lab’ trouwens? Ook daar krijgen we het antwoord op.

Wies, wat is jouw rol bij InnovA58?

‘Als projectleider bekijk ik welke duurzame innovaties bij ons living lab passen. Ons living lab is een ontwikkel-, test- en leeromgeving. Rijkswaterstaat geeft partners letterlijk ruimte om in nauwe samenwerking met ons en elkaar nieuwe mogelijkheden in duurzaam bouwen in de praktijk, dus buiten, te testen. Partners zijn bijvoorbeeldmarktpartijen, gemeenten, waterschappen en kennisinstellingen, zoals universiteiten en TNO.’

Waarom is het living lab InnovA58 opgericht?

‘Rijkswaterstaat wil in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair werken bij het aanleggen, onderhouden en renoveren van onder meer onze wegen. Dat betekent dat we veel oude manieren van werken moeten vervangen door nieuwe werkwijzen en producten die gezonder zijn voor onze leefomgeving, de aarde, het milieu. Dus die lagere milieukosten hebben.

Maar voordat je weet of die nieuwe manieren echt duurzamer zijn én veilig én voldoende lang kunnen worden gebruikt, moet je ze testen. In het laboratorium, maar ook in echte omstandigheden buiten. En dat doen we bij InnovA58.'

'De bedoeling is dat succesvolle innovaties bij andere projecten worden toegepast. Dat moet ‘het nieuwe normaal’ worden. Je kunt immers niet blijven hangen in testen. Er is een moment dat je kunt en moet kiezen voor de toekomst.’

Hoe kom je aan kansrijke innovaties voor InnovA58?

‘Ik spreek bedrijven, onderzoeksinstellingen zoals TNO en TU Delft en andere wegbeheerders zoals gemeenten en waterschappen. We bekijken aan welke nieuwe innovaties behoefte is en wat er in de markt gebeurt. Soms doen we zelf een uitvraag, maar marktpartijen melden zich ook uit eigen beweging als ze een concept hebben dat bijdraagt aan onze doelstellingen. Dat kan via het Innovatieloket van Rijkswaterstaat.‘

Wanneer past een innovatie bij jullie living lab?

‘2030 is al relatief dichtbij en we hebben geen tijd te verliezen. We willen sneller ontwikkelen om duurzaamheid tot de nieuwe standaard maken. Daarom testen we dus producten die de eerste innovatiestadia al door zijn, die zich in een laboratorium of andere testomgeving al bewezen hebben en naar de volgende (praktijk)fase kunnen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de geluidsschermen die we nu met een aantal leveranciers en ProRail op ons terrein testen en voor verschillende soorten duurzaam asfalt die op onze innovatiestroken liggen.

Een innovaties past ook bij ons als het de leefomgeving duurzamer maakt. Hierbij horen bijvoorbeeld de thema’s water en biodiversiteit. Een voorbeeld: we vangen nu water op onder het asfalt van de snelweg en onderzoeken hoe we wat dat kunnen gebruiken in bijvoorbeeld droge periodes.’

Tot slot zijn samenwerken en kennis delen cruciaal in ons living lab. Sneller innoveren kun je niet alleen. De markt, kennisinstellingen, Rijkswaterstaat en bijvoorbeeld provincies, gemeenten en waterschappen hebben elkaar hard nodig om samen duurzamer te werken. Daar zetten we dan ook vol op in. Daarbij merken we dat ‘anders denken en anders werken’ misschien wel de meeste tijd kost.’

Duurzaam innoveren is dus meer dan nieuwe producten testen

‘Zeker! Producten zijn het meest zichtbaar natuurlijk. Maar om op grote schaal te kunnen en willen vernieuwen, en daar hebben we het over in de bouw en infrasector en bij Rijkswaterstaat, is dus veel meer nodig. Beleidsverandering, een vernieuwingscultuur, aangepaste werkprocessen en anders samenwerken bij inkoop en contracten. Dat is nogal wat, het vraagt veel tijd, inzet én lef van betrokken collega’s op alle niveaus. Hoe zorgen we ervoor dat we de handen op elkaar krijgen voor échte vernieuwing? Wij jagen dat met ons project aan en laten zien wat er mogelijk is.’

Heb je voorbeelden uit de InnovA58-praktijk?

‘We betrekken onze technische experts vanaf het begin bij innovaties die we testen, zoals bij asfalt en wegmarkering. Zij kijken bij het hele innovatieproces mee. Mensen meenemen werkt; ze moeten het kunnen volgen. Zij geven vervolgens ook aan of een innovatie breder toegepast kan worden, of welk aanvullend onderzoek nodig is.

Bij de aanbesteding voor de ombouw van de verzorgingsplaats Kloosters, hier naast ons innovatieterrein hadden we geen kant- en klaar eisenpakket of ontwerp. Alleen basiseisen. Met alle inschrijvende partijen hadden we dialoogsessies, open en op basis van vertrouwen. Dat verliep heel prettig. Deze aanbesteding is gegund aan Boskalis Nederland: niet op prijs maar op basis van innovatiekracht in duurzaamheid en creativiteit.

Tot slot is het ook een uitdaging om het geplande symbiotisch paviljoen te realiseren, een natuurinclusief gebouw hier op het terrein. Circulair, dus met zoveel als mogelijk hergebruikte materialen. Dat doen we met kleine en grotere maatschappelijk partners en commerciële partijen. Ook deze samenwerkingsvorm is nieuw voor Rijkswaterstaat. We moeten als Rijkswaterstaat oefenen in ‘loslaten’, en dat is best een uitdaging voor een risicomijdend en ‘in control’-organisatie als de onze.

Kunnen innovaties mislukken?

‘Het woord mislukken hoort niet bij innovaties. De uitkomst kan zijn: ‘deze innovatie is opschaalbaar’ of niet. In het eerste geval zeggen we ‘da’s mooi, geslaagd’. Heeft het niet uitgepakt zoals gehoopt dan hebben we het geprobeerd en moeten we verder zoeken in een andere richting. We kunnen daar zoveel van leren. We doen te weinig met niet-geslaagde innovaties. We moeten ons vaker afvragen: ‘wat hadden we anders kunnen doen?’